♥ HEYAMOLA ♥: EINSTEIN'İN ATATÜRK'E MEKTUBU...

21.9.08

EINSTEIN'İN ATATÜRK'E MEKTUBU...

Cumhuriyet rejiminin henüz on yaşında olduğu günlerdeki Türkiye ile

83 yaşındaki Cumhuriyet Türkiyesi'nin farkı
Alman Fizikçi Albert Einstein'in Mektubunda belirlenmiştir.

Dünyanın gelmiş geçmiş en büyük dahilerinden olan

Alman Fizikçi Albert Einstein,

17 Eylül 1933'te Ankara'ya, Başbakanlığa gönderdiği ve

"Sadık hizmetkarınız olmaktan şeref duyuyorum"

sözlerinin yer aldığı mektubunda,

Hitler'in iktidara gelmesinden sonra

Almanya'da çalışmalarına imkán kalmayan

değişik meslek gruplarından 40 bilim adamı için,

Türkiye'den iş talebinde bulunuyor.
*Einstein'in ricası* Atatürk tarafindan kabul edilmiş

ve bu bilim adamlarının tamamı Türkiye'ye gelerek

Üniversite Reformu'nda görev almışlardı.

Almanya'da 1932 sonbaharında yapılan

genel seçimleri, Adolf Hitler'in Nasyonal Sosyalist Partisi,

yani Naziler kazandı ve Hitler, 1933'un 30 Ocak günü

Başbakanlığa getirildi.
Naziler'in hedeflerinden biri, Yahudiler'in,

öncelikle de Almanya'daki Yahudiler'in köklerinin kazınmasıydı.

O tarihten birkaç sene önce başlamış olan

Yahudi karşıtı hareketler Naziler'in iktidarı elde etmelerinden sonra

daha da arttı ve çok sayıda Yahudi, Almanya'yi terketti.

Ayrılma hazırlığı yapan Yahudiler arasında

dünyanın önde gelen bilim adamları da vardı

ve Albert Einstein da onlardan biriydi.
Berlin Üniversitesi'nde hocalık yapan ama

kısa bir müddet sonra artık ders veremeyeceğini fark eden

Einstein, 1933 ilkbaharında Almanya'dan ayrıldı,

Fransa'ya geçti ve Paris'teki

"College de France"da hocalık etmeye başladı.

Bu sırada, Nazi tehdidi altında bulunan Museviler'in himayesi maksadıyla

"Yahudi Nüfusu Koruma Grupları Birliği"

ismini taşıyan ve kısa adı "OSE" olan bir kurum oluşturulmuştu.

Birliğin merkezi Paris'te idi ve şeref baskanlığına da Albert Einstein getirilmişti.
Albert Einstein, 1933'un 17 Eylul'unde Ankara'ya işte bu sıfatla,

yani "OSE'nin şeref başkanı" olarak bir mektup gönderdi.

Einstein, "Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Başkanlığı"na,

yani Başbakanlığa hitaben son derece nazik bir dille yazdığı mektubunda

Almanya'daki bazı kanunlar dolayısıyla çok sayıda

Alman Bilim adamının mesleklerini icra edemez hále geldiklerini söylüyordu.

Bilim adamlarının çalışabilecekleri

bir ülke aradıklarını da anlatan Einstein,

40 kişilik bir uzman listesi hazırladıklarını yazıyor,

bu kişilerin hiçbir karşılık beklemediklerini anlatıyor

ve Türk Hükümeti'nin

söz konusu bilim adamlarını kabul etmesi halinde

sadece "insani bir faaliyette" bulunmuş olmakla kalmayacağını,

Türkiye'nin bu kabulden büyük kazanç sağlayacağını da ifade ediyordu.
Einstein, şimdi Başbakanlığa bağlı olan

"Cumhuriyet Arşivi"nde muhafaza edilen

17 Eylül 1933 tarihli mektubunu yazdığı sırada, başbakanlık makamında

İsmet Bey (İnönü) vardı.

Belgenin üzerinde yer alan ve İsmet İnönü'nün elyazısıyla olan nottan

anlaşıldığına göre, İnönü, 9 Ekim günü mektubu

"Maarif Vekáleti'ne", yani Milli Eğitim Bakanlığı'na havale etti.

Milli Eğitim Bakanı, o tarihte Reşid Galip Bey idi.
Albert Einstein'in mektubunun alt kısmında ve yan tarafında

elyazısıyla üç madde halinde yazılmış bazı notlar bulunuyor.

Reşit Galip Bey'e ait bu notlarda geçen

"Teklif, mevzuat-ı kanuniyemizle ...değildir",

"Bunları bu günkü seráite (şartlara) göre kabule imkán yoktur" şeklindeki ifadelerden, teklifin bakanlık tarafindan ilk aşamada

kabul edilmediği anlaşılıyor.
Ancak, Türkiye'nin bu tarihten hemen sonra

40'tan fazla Alman bilim adamını davet edip Üniversitelerde görevlendirmesi ve

Üniversite Reformu'nun da bu sırada yapılması,

Milli Eğitim'in karşı çıktığı teklifin kabulünde çok daha

yüksek bir makamın,

yani bizzat Reisicumhur Mustafa Kemal'in

devreye girmesinin etkili olduğunu düşündürüyor.

Einstein, Atatürk'ün davetini bir Türk bilim adamına açıklamıştı.
ALBERT Einstein ile görüşen az sayıdaki Türk bilim adamlarından biri,

İstanbul Teknik Üniversitesi'nin elektrik-elektronik bölümünün

emekli hocalarından olan Prof. Dr. Münir Ulgur idi.

Profesor Ulgur, Einstein ile 1949 yılında, Birleşik Amerika'daki

Princeton Universitesi'nde biraraya gelmişti.
Prof. Dr. Münir Ulgur'un geçtiğimiz hafta

Cumhuriyet Gazetesi'nin Bilim Teknoloji Dergisi'ne yaptığı açıklama:

Einstein'in görüşme sırasında Atatürk'ü kastederek :

"Dünyanın en büyük liderine sahipsiniz.

1933'teki Üniversite Reformunuz

sırasında beni de Ülkenize davet etmişti"

dediğini naklediyor.
Bu ifadeler, Alman bilim adamlarının Türkiye'ye

doğrudan doğruya Atatürk'un talimatıyla gelmiş olduklarını göstermektedir.
Albert Einstein'in 73 seneden bu yana arşivimizde durmasına rağmen

kimselerin farketmediği bu mektubunu bulma şerefi,

dostum Mesut İlgim'a ait. Uzun seneler devam eden

profesyonel yöneticilik faaliyetinden sonra

emeklilik günlerini araştırmacılıkla geçiren Mesut Bey,

şimdi Hitler'den kaçarak İstanbul'a gelen profesörlerden olan

maliyeci Fritz Neumark'in Türkiye günlerini anlattığı

"Boğaziçi'ne Sığınanlar"

isimli eserini Almanca'dan Türkçe'ye çevirmekle meşgul.

Mesut İlgim, Einstein'in mektubunu daha önce de yayınlanan

ama az sayıda basılan bu hatıralardan hareketle,

geniş bir araştırma yapmaya başladığı sırada bulmuş.

Einstein, bundan 57 sene önceki görüşme sırasında Ulgur'e

"Biliyor musunuz, dünyanin en büyük liderine sahipsiniz" demiş

ve daveti kabul etmemesinin sebebini de

"İmkánlar çok fazla olduğu için burayı tercih ettim"

sözleriyle açıklamıştı.

Mektup şöyle :
'Ben, sadık hizmetkárınız Prof. Albert Einstein'
Ekselánsları,
'OSE' Dünya Birliği'nin şeref başkanı olarak, Almanya'dan 40 profesorle doktorun

bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye'de devam etmelerine

müsaade vermeniz için başvuruda bulunmayı ekselanslarından rica ediyorum.

Sözü edilen kişiler, Almanya'da halen yürürlükte olan yasalar nedeniyle

mesleklerini icra edememektedirler.

Çoğu geniş tecrübe, bilgi ve ilmi liyakat sahibi

bulunan bu kişiler, yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını ispat edebilirler.
Ekselanslarından ülkenizde yerleşmeleri

ve çalışmalarına devam etmeleri için izin vermeniz konusunda başvuruda bulunduğumuz tecrübe sahibi

uzman ve seçkin akademisyen olan bu 40 kişi,

birliğimize yapılan *cok sayıda başvuru arasından seçilmişlerdir.

Bu ilim adamları, bir yıl müddetle,

hükümetinizin talimatları doğrultusunda

kurumlarınızın herhangi birinde bir yıl boyunca

hiçbir karşılık beklemeden

çalışmayı arzu etmektedirler.
Bu başvuruya destek vermek maksadıyla,

hükümetinizin talebi kabul etmesi halinde

sadece yüksek seviyede bir insani faaliyette

bulunmus olmakla kalmayacağı,

bunun ülkenize de ayrıca